ForntextaSkrifarinn
Kristín Þorgrímsdóttir
sími: 861 5443 |
|
|
|
|
Myndin
sýnir hluta af jurtalitum sem ég vinn með, o.fl. |
Ég
að skera til fjöður í penna |
|
Myndasafn IV Miniaturar
Sölustaðir Markaðir
Örnámskeið (væntanleg)
English
(due soon) Please e-mail if you have some questions. |
Efni og áhöld (í vinnslu) Í nútímaaðferðum skrautskrifara og listamanna er víða hægt
að finna leifar af verkkunnáttu miðaldaskrifara. Ég þykist viss um að fæstir
nútímaskrifarar viti þó í raun hvort efnin og áhöldin sem þeir vinna með, eða
sú tækni sem þeir búa yfir sé söguleg arfleifð eða nútímalegt afsprengi
hennar. Ég býst við að það skipti þá svo sem ekki máli, að svo framarlega sem
þeim takist að vinna verkið breyti engu hvaðan gott kemur. Ég er hins vegar svolítið í því að flækja hlutina og
leita eins nákvæmra upplýsinga um upprunann og mögulegt er. Íslendingar voru, að sögn fræðimanna, miklir
bókaframleiðendur á miðöldum, en því miður er enginn beinn fróðleikur
varðveittur hér á landi um efni og áhöld, aðferðir eða tækni íslenskra
miðaldaskrifara. Flest atriðin sem ég hef sett á heimasíðuna um þessa hluti
hef ég fundið í evrópskum heimildum. Papírus Áður en tímatal miðalda hefst var nánast alfarið
skrifað á papírus.
Meira um papírus Bókfell Þegar kom fram á 4. öld var almennt ekki lengur skrifað á papírus, heldur bókfell, sérstaklega unnið skinn af kálfi, lambi, geit eða dádýri. Meira um bókfell Miðaldapappír Raunar var til eins konar “pappír” á miðöldum, en hann
var ekki úr tré eins og nútímapappír, heldur líni eða línþráðum. Meira um miðaldapappír Fjaðrapennar Skriftir og teikningar voru einkum gerðar með pennum úr
fjöðrum stórra fugla, en einnig var hægt að skrifa með pennum útbúnum úr
bambus og reed. Meira um fjaðrapenna Ritstílar Uppsetningar, dálkar og línur voru oft gerðar með ritstílum, ásamt fleiri áhöldum, sum hver vel kunnug okkur í dag: alur, götunar-hjól (sníðahjól), reglustika. Teikningar voru einnig gerðar með ritstílum úr ákveðnum málmum. Meira um ritstíla Blek Blek var
búið til úr jurtum, steinum og öðru jarðefni. Talið er
að skrifað hafi verið með sortulingsbleki hér á landi. Meira um blek * * * *
* Þegar
kemur að því að myndskreyta og lita eða mála koma enn fleiri efni og áhöld
til sögunnar. Penslar Penslar
voru gerðir úr dýrahárum, trúlega festum inn í e.k. hólk, t.d. fjöður. Stundum var
litað með fjaðrapennunum sjálfum. Til
gamans má geta þess að bæði forn-Grikkir og forn-Rómverjar notuðu eitt og
sama orðið fyrir hvorutveggja “að teikna” og “að mála”. Litir Litir
voru búnir til úr jurtum, steinum og öðru jarðefni, blönduðum með e.k.
festiefnum, t.d. eggi. Hér á
landi var trúlega meira um notkun jurta í litablöndun heldur en t.d. steina.
Litatónar í íslenskum miðaldahandritum eru mun mildari en í evrópskum
handritum. Mortél Mortél
þurfti til að mala grunnefnin niður í duft. Gler- muller Síðan
þurfti muller til að blanda duftið vatni á sléttri marmara- eða
glerplötu. Skeljar Stakar
sjávar-skeljar voru notaðar fyrir litina, ein fyrir hvern lit. Hunang og fínn sykur Hunang eða
sykur (fínt malaðan hrásykur) mátti setja í litina til að ná fram
sveigjanleika, annars gátu litarefnin sprungið og flagnað af. Gull-lauf Gull sem
nota átti í skreytingar var barið niður í næfurþunnar filmur, s.k. gull-lauf.
Úr af-falli og restum var svo búið til skelja-gull. Gessó Gessó (ítalska orðið fyrir “kalk”) er jarðefnið calcium
carbonate. Upphaflega var gessó blandað með límefni, sem búið var til úr
dýrahúðum. Upphaflega notað sem undirlag fyrir tempera liti, hér fyrir
gyllingar, sem gerir þær upphleyptar. Gessó
verður stökkt þegar það þornar og getur sprungið eða brotnað. Þess vegna þarf
að blanda hunangi í það áður en það er borið á bókfell. Stundum er settur
fínmalaður hrásykur í það. Meira um gesso Burnisher Til að ná fram glansa á gullið var það pússað með s.k. burnisher úr mjúkum steinum, t.d. agati eða hematít. Meira
um gull-slípara Í
nútímaheimildum um gyllingar handrita er hvergi minnst á að notaður hafi
verið slípi-massi eins og gert er í gullsmíði
í dag til að ná fram glansa. Kannski var það of sóðalegt fyrir bókfellið og of
hart fyrir viðkvæmt gulllauf og því ekki notað á miðöldum. Theophilus nefnir
hins vegar aðferðir til að pússa eðalsteina með alls kyns efnum, t.d. æ fínni
steingerðum eða málmum og sérstaklega undirbúnum bóksfellsbútum. Á
evrópskum miðöldum var algengt að skraut eða útflúr væri grafið í gyllingar
handrita með til þess gerðum áhöldum, en um það fjalla ég ekki hér. |
Miðaldaskriftir: 1.
Bókfell + 2.
Alur + 3.
Ritstíll + 4.
Reglustika 5.
Fjaðrapenni 6.
Blek + 7.
Skrifara-hnífur + 8.
Brauðmolar + 9.
Vatnskrukka 10.
Hlífðar-bókfell Sjá
líka: |
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
|
|
|
|
||
